Poręczenie pożyczki

W prawie cywilnym przez poręczenie rozumie się umowę zawierającą zobowiązanie poręczyciela wobec wierzyciela do wykonania zobowiązania dłużnika, w razie gdyby ten go nie wykonał. Celem poręczenia jest zabezpieczenie spłaty cudzego długu. Udzielenie poręczenia może mieć charakter odpłatny lub nieodpłatny, a samo poręczenie jest ważne aż do momentu zaspokojenia w całości długu dłużnika. 

Problemem z punktu widzenia podatkowego dla organów skarbowych jest nieodpłatne udzielenie dłużnikowi poręczenia przez inny podmiot, w szczególności z nim powiązany. Organy podatkowe w takich sytuacjach nie wypracowały jak dotąd jednego, wspólnego stanowiska. I tak - według niektórych takie zdarzenie będzie skutkowało powstaniem po stronie dłużnika przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia, według pozostałych zaś nie. 

Czym jest zatem przychód z tytułu  nieodpłatnych świadczeń? Cytując ustawę o podatku dochodowym od osób prawnych, o uznaniu nieodpłatnego poręczenia za nieodpłatne świadczenie można mówić, jeżeli:

-  jedna ze stron otrzymuje materialną korzyść w związku z poręczeniem, której wartość można wycenić,
- udzielenie poręczenia nie pociąga za sobą żadnych kosztów bądź świadczenia wzajemnego ze strony podmiotu je otrzymującego,
- udzielenie poręczenia jest związane z wolą poręczyciela, co oznacza, że jest on gotowy udzielić poręczenia bez wynagrodzenia.

Wartość nieodpłatnego świadczenia powinna zostać ustalona wg cen stosowanych wobec innych odbiorców  ( jeśli poręczyciel świadczy tego typu usługi w ramach wykonywanej przez siebie działalności gospodarczej ) lub według cen rynkowych. 

 

Według części organów skarbowych, analiza powyższego przepisu ustawy o pdop nie prowadzi do uznania zbieżności charakteru udzielonego poręczenia majątkowego innemu przedsiębiorstwu jako rodzącego konieczność określenia po stronie dłużnika przychodu z nieodpłatnego świadczenia. Do takiego wniosku doszedł Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi, w wyroku o sygnaturze I SA/Łd 57/08. Sytuacja dotyczyła udzielenia przez trzy spółki powiązane poręczenia majątkowego spółce zależnej, aby ta mogła uzyskać kredyt bankowy. Sąd Administracyjny określił, iż w chwili zawierania umowy poręczenia nie doszło do żadnych skutków materialnych, a stan ten będzie się utrzymywał aż do momentu, gdy dłużnik będzie wykonywał swoje zobowiązania. Druga strona, to znaczy poręczyciel, jest zobowiązany do ujęcia powyższej operacji w księgach rachunkowych w ewidencji pozabilansowej jako "Zobowiązania warunkowe". Jednostka udzielająca poręczenia może również utworzyć rezerwę na przyszłe zobowiązania, gdy istnieje duże prawdopodobieństwo, że będzie musiała to zobowiązanie spełnić (dłużnik nie wywiąże się ze swoich zobowiązań). Powstanie rezerwy rodzi zatem nie fakt udzielenia poręczenia, ale przewidywana konieczność wywiązania się z przyszłego zobowiązania. Poręczyciel jest zobowiązany do spłaty kredytu bankowego dopiero, gdy dłużnik nie wykona zobowiązania. Sąd Administracyjny doszedł do wniosku, że udzielenie poręczenia nie jest dla spółki żadną korzyścią, gdyż uzyskany dzięki temu kredyt bankowy i tak musi być spłacany przez dłużnika wraz z stanowiącymi dla niego koszt odsetkami. Częstym powodem uchylenia przez Sądy  interpretacji indywidualnych wydawanych na niekorzyść podatnika jest wskazanie, że organy takie co prawda podały podstawę prawną do uznania poręczenia jako rodzącego obowiązek wykazania przychodu, jednak nie podały sposobu ustalenia wartości nieodpłatnego świadczenia. Taka sytuacja działa na korzyść podatnika.

Innego zdania jest zdecydowana większość organów podatkowych, co jednak dziwne - zwykle są to interpretacje wydawane w indywidualnych sprawach. Często są one zaskarżane przez podatnika, a nierzadko w wyniku kolejnych procesów zmienia się stosunek organów co do zasadności wydanej początkowo interpretacji. Taka sytuacja zaistniała w przypadku wyroków o sygn. I SA/Gl 35/08 oraz II FSK 1776/08, a także I SA/Łd 2033/2006. 

Wracając jednak do odmiennych decyzji urzędników ws uzyskanych poręczeń, organy czasem  stoją  na stanowisku, że udzielenie poręczenia innemu podmiotowi jest tożsame z przerzuceniem na poręczyciela części ryzyka. Ryzyko co do zasady ma swoją wartość , którą dany podmiot może w wyniku niekorzystnych zdarzeń utracić. Tak więc, konieczne jest wyrównanie przez dłużnika ewentualnych skutków niekorzystnych zdarzeń. Korzyść majątkowa po stronie otrzymującego poręczenie polega m.in. na zwiększeniu się jego zdolności kredytowej, uzyskaniu niższego oprocentowania kredytu (pożyczki), czy też samej możliwości jego zaciągnięcia. Poręczenie, jako jedna z form zabezpieczenia kredytu bankowego, niesie za sobą ryzyko gospodarcze związane ze spłatą zobowiązań dłużnika. Wnioskowano, iż otrzymanie poręczenia bez jakiejkolwiek formy ekwiwalentności wobec spółki zależnej powoduje konieczność wykazania przychodu w swoich księgach rachunkowych i opodatkowania jego wartości. Organy podatkowe stoją chociażby na stanowisku, że zakres korzyści nieodpłatnego udzielenia poręczenia dla dłużnika wiąże się m.in. z tym, że nie musi on korzystać z usług wyspecjalizowanych podmiotów udzielających odpłatnie takiego poręczenia. 

Rozbieżność stanowisk administracji podatkowej i sądów nie ułatwia życia podatnikom.